بخشی از مطلب

سپتیک تانک چیست ؟
سپتیک تانک یک واحد پیش تصفیه است که باعث کاهش بار آلودگی فاضلاب به میزان 30-25 درصد می شود. سپتیک تانک ساده ترین و پر کاربردترین واحد مورد استفاده در تصفیه فاضلاب به ویژه فاضلاب های بهداشتی - انسانی است.
سپتیک تانک مخزنی است که در آن فاضلاب به کمک فرایندهایی از قبیل ته نشینی، شناور سازی و بیولوژیکی تصفیه می گردد. فرآیندهای فیزیکی و بیولوژیکی اصلی ترین فرآیندهایی هستند که در سپتیک تانک باعث تصفیه فاضلاب می‌شوند. این فرآیندها عمدتا شامل ته نشینی، شناورسازی و فرآیندهای بی هوازی بیولوژیکی بوده که هرکدام بخشی از بار آلودگی را کاهش می دهند. ا
سپتیک تانک ها بطور گسترده ای در واحدهای مسکونی و ویلایی، مجتمع های مسکونی و اداری، کارگاه های عمرانی و ساختمانی، کارخانجات تولیدی و صنعتی، هتل ها، رستوران ها، و مجتمع های تفریحی و ورزشی استفاده می شود.
کاربرد سپتیک تانک
سپتیک تانک سبب کاربرد گسترده آنها در بخش های مختلف خانگی، بهداشتی و صنعتی شده است. برخی از اصلی ترین موارد کاربرد سپتیک تانک عبارتند از:
•    پیش تصفیه و تصفیه مقدماتی فاضلاب بهداشتی واحدهای مسکونی، مجتمع های تجاری و اداری، هتل ها و رستوران ها به دلیل قوانین شهرداری و سازمان حفاظت محیط زیست
•    حذف ذرات قابل ته نشینی، چربی و روغن های موجود در فاضلاب رستوران ها و سالن های غذا خوری جهت جلوگیری از پر شدن سریع چاه جذبی و گرفتگی لوله ها به سبب تجمع چربی و ذرات درشت قابل ته نشین
•    متعادل سازی و پمپاژ فاضلاب در سیستم های تصفیه فاضلاب
 سپتیک تانک پلی اتیلنی
مزایای بسیار زیاد پلی اتیلن سبب شده است که استفاده از آن در ساخت سپتیک تانک ها بصورت روز افزونی گسترش یابد. سهولت بهره برداری و کارایی بالا ویژگی اصلی سپتیک تانک پلی اتیلنی است.
•    مقاومت بسیار بالا در برابر خوردگی و شرایط محیطی نامناسب
•    آب بندی کامل سپتیک تانک پلی اتیلنی و عدم انتشار هیچ گونه آلودگی به خارج از آن
•    جدار بسیار مقاوم در برابر فشارهای وارده از سوی خاک اطراف سپتیک تانک پلی اتیلنی
•    سرعت بالا در ساخت، نصب و راه اندازی سپتیک تانک
•    امکان دفن در زیر زمین با هدف انتقال ثقلی فاضلاب به سپتیک تانک و جلوگیری از اشغال فضاهای مفید
•    سبکی وزن و سهولت در حمل و نصب
•    امکان جابجایی سپتیک تانک حتی چند سال پس از نصب و راه اندازی اولیه
•    سهولت بهره برداری و تخلیه لجن از سپتیک تانک به سبب دارا بودن دریچه های بازدید و تخلیه لجن
•    دارا بودن پوشش ضد اشعه ماورا بنفش Anti UV
•    ایزولاسیون کامل و بدون بو
 اجزای تشکیل دهنده سپتیک تانک
•    سیستم ورودی فاضلاب: شامل لوله و بافل (میانگیر) ورودی است.
•    مخزن اولیه سپتیک تانک: که بیشترین حجم سپتیک تانک را به خود اختصاص داده و معمولا 70-60 درصد حجم کل سپتیک تانک مربوط به این بخش است.
•    دیواره جداکننده: که باعث جلوگیری از ورود لجن و چربی و روغنهای شناورشده به مخزن زلال سازی می شود.
•    مخزن زلال سازی: این مخزن تقریبا 30 درصد حجم کل سپتیک تانک را شامل شده و در آن فاضلاب عاری از مواد قابل ته نشینی و شناوری تجمع می یابد.
•    خروج بیو گاز (تهویه): از طریق این مجرا گازهای تولید شده ناشی از فرآیندهای بی هوازی تصفیه فاضلاب که عمدتا متان است از سپتیک تانک خارج می گردد.
•    سیستم خروجی فاضلاب: شامل بافل و لوله خروجی سپتیک تانک می باشد.
 
 نحوه عملکرد سپتیک تانک :
فاضلاب از طریق لوله ورودی وارد بخش اول سپتیک تانک می شود. این بخش که توسط یک دیواره جدا کننده از بخش دوم مخزن جدا شده است، حجمی معادل دو سوم از کل حجم سپتیک تانک را شامل می شود. با ورود فاضلاب به این بخش، مواد معلق و ذرات خارجی به سبب وزن بیشتر خود به سمت پایین حرکت کرده و در کف مخزن ته نشین می شوند. روغن و چربی ها نیز به دلیل اینکه دارای وزن مخصوص کمتری نسبت به فاضلاب هستند، به سمت بالا حرکت نموده و بر روی سطح شناور می گردند.
تجمع مواد ته نشین شده در کف مخزن باعث ایجاد توده ای از لجن شده و میکروارگانیسم ها و باکتری ها در آن تکثیر یافته و رشد می کنند. واکنش های بیولوژیکی که در جریان تکثیر و رشد آنها اتفاق می افتد باعث می شود که مواد آلی آلاینده تجزیه شده و فاضلاب تصفیه گردد. انجام این واکنش ها همچنین سبب تبدیل حجم قابل توجهی از لجن به بیوگاز و کاهش حجم لجن می شود. بیوگاز تولید شده که عمدتاً متان است از طریق لوله خروج بیوگاز از سپتیک تانک خارج می گردد. در ادامه پساب بخش اول با عبور از مسیر ارتباطی تعبیه شده در دیوار جداکننده، وارد بخش دوم سپتیک تانک می وارد بخش دوم سپتیک تانک می شود. در این بخش ذرات بسیار ریز چربی و روغنی که در فاضلاب باقی مانده باشد، بر روی سطح شناور می گردند. در نهایت پساب زلال شده از طریق لوله خروجی از سپتیک تانک خارج می شود.
لجن انباشته شده در سپتیک تانک پس از حدود یک تا دوسال نیاز به تخلیه دارد. به هنگام تخلیه بهتر است، کمی از لجن را در سپتیک تانک باقی گذاشت. زیرا این لجن حاوی میکروارگانیسم ها و باکتری های موثر در تصفیه بوده و تخلیه کامل آنها باعث طولانی شده زمان راه اندازی مجدد بخش بیولوژیکی سپتیک تانک می شود.
محاسبه ظرفیت سپتیک تانک
سپتیک تانک ها معمولا برای فاضلابهای بهداشتی استفاده می شود. بنابراین در اینجا روش محاسبه ظرفیت سپتیک تانک برای فاضلابهای بهداشتی آمده است. براساس استانداردهای موجود ظرفیت سپتیک تانک را برابر حجم فاضلاب تولید روزانه در نظر می گیرند. بنابراین جهت تعیین ظرفیت سپتیک تانک مورد نیاز ابتدا باید حجم فاضلاب تولیدی روزانه را محاسبه نمود. حجم فاضلاب بهداشتی معمولا به تعداد افراد تحت پوشش بستگی مستقیم دارد.
در جدول زیر مقدار تولید فاضلاب به ازای هر نفر در شرایط مختلف آمده است.

ردیف    محل    واحد    محدوده    مقدار معمول
            لیتر در روز    لیتر در روز
1    واحدهای مسکونی شهری    نفر    80-150    120
2    ویلاهای تفریحی    نفر    120-200    150
3    ساختمانهای اداری    نفر پرسنل 8 ساعته    30-60    50
        نفر پرسنل 24 ساعته    70-100    90
4    کارخانه ها و کارگاه های صنعتی    نفر کارگر 8 ساعته    40-70    60
        نفر کارگر 8 ساعته با امکان استحمام    90-120    110
5    کارگاه های ساختمانی    نفر پرسنل 8 ساعته    40-80    60
        نفر پرسنل 24 ساعته    80-120    100
               



بنابراین برای محاسبه ظرفیت سپتیک تانک باید تعداد نفرات را در سرانه آنها مطابق جدول فوق ضرب نمود. عدد حاصل برابر حداقل ظرفیت مورد نیاز برای سپتیک تانک می باشد. برای روشن شدن بیشتر مطلب به مثالهای زیر توجه نمایید.

مثال 1: می خواهیم ظرفیت سپتیک تانک مورد نیاز برای فاضلاب بهداشتی یک کارخانه تولیدی را محاسبه نماییم. این کارخانه در دو شیفت فعال می باشد که در شیفت اول مجموعا 150 نفر کارگر و پرسنل اداری و در شیفت دوم 80 نفر کارگر مشغول کار هستند.
طبق سرانه ردیف 4 جدول فوق سرانه هر نفر پرسنل یا کارگر در هر شیفت 50 لیتر می باشد. جمع کل پرسنل 230 نفر است بنابراین ظرفیت مورد نیاز از حاصلضرب عدد 230 در 50 بدست می آید که معادل 11500 لیتر خواهد شد. با توجه به ظرفیت های استاندارد در این مثال استفاده از یک سپتیک تانک به ظرفیت 12 مترمکعب پیشنهاد می شود.

نگهداری سپتیک تانک
برای اینکه سپتیک تانک با راندمان بهتری کار کند نکات زیر باید رعایت شوند :
•    در مورد فاصله زمانی لازم برای تخلیه تانک رقم معینی نمی توان پیشنهاد نمود زیرا بستگی به شرایط کار تانک کیفیت و کمیت فاضلاب خام دارد. بطورکلی اگر ظرفیت تانک درست محاسبه شده باشد و از ریختن آشغال به داخل فاضلاب جلوگیری شود ممکن است این فاصله زمانی تا بیش از یکسال نیز طول بکشد هیچ نوع مواد ضد عفونی نباید در جریان تصفیه و کار تانک به داخل آن ریخته شود. زیرا باعث از بین رفتن باکتریها می گردد.
•    تخلیه و تمیز کردن تانک را می توان بوسیله پمپ انجام داد. البته ممکن است فاضلاب سطحی و لجن موجود را با وسایل دستی و حتی زهکشی نیز از تانک خارج ساخت
•    هنگام تخلیه نباستی تمام مواد لجنی تانک را بیرون کشید چون در این عمل غیر ضروری بوده و از آن گذشته وجود مقداری از مواد لجنی از مواد آلی دارای باکتری در تانک لازم است . البته مواد ریزدانه و مواد غیرقابل تجزیه بایستی حتماً تخلیه و خارج گردند.
روش هاي جايگزين:
1) روش سپتيک تانک ثقلي Septik Tank Effluent Gravity ( STEG)

در اين روش يک پيش تصفيه بر روي فاضلاب صورت مي گيرد و مشکلي جهت تامين سرعت خودشستشويي وجود ندارد چون مواد جاند معلق درشت در سپتيک تانک مانده و اختلالي در تامين سرعت خودشستشويي ايجاد نمي کنند. در سپتيک تانک لازم نيست که قطر لوله 200 mm و يا بالاتر انتخاب گردد.

اين روش براي جوامع کوچک کاربرد دارند و چون قطرها کوچک هستند، مي توان از لوله هاي پلاستيکي استفاده نمود زيرا خوردگي اين نوع لوله ها کمتر است و مشکل نشتاب وجود ندارد.

 فاضلاب بدون هيچ پيش تصفيه اي وارد شبکه جمع آوري شده و به صورت ثقلي به سمت تصفيه خانه حرکت مي کند. حداقل قطر لازم 150 تا 200 mm است. جهت جلوگيري از رسوب جامدات معلق، حداقل قطر 6/ متر بر ثانيه حفظ بايد گردد. جهت تميز کردن آنها وجود منهول الزاميست. بدليل آب بند نبودن کامل شبکه جمع آوري سنتي، يکي از مشکلات اصلي Infiltration يا نشتاب به داخل و   Exfiltration يا نشتاب به خارج مي باشد.  در اين روش قطر شبکه کم است ( حدود 25 تا 50 mm ) و لوله هاي پلاستيکي مورد استفاده قرار مي گيرند.

لوله هاي خروجي از منازل، در ابتدا وارد سپتيک تانک مي گردند. بدليل اينکه در اين حالت مواد جامد قابل ته نشيني وجود ندارد. سيستم با قطر کم و شيب کمتر قادر به انتقال فاضلاب خواهد بود. اين سيستم به دليل  اينکه کاملا آب بند مي باشد، امکان نشتاب به داخل و يا خارج وجود ندارد. اين سيستم براي اولين بار در سال 1961 در استراليا و سپس در سال 1977 در آمريکا مورد استفاده واقع شد. عمق کارگذاري لوله ها در اين سيستم حدود 9/ متر مي باشد.

2) روش سپتيک تانک با پمپ (  Septik Tank Effluent Pump  )
 اين روش، شامل شبکه تحت فشار مي باشد. در اين روش، سپتيک تانک مجهز به صافي و پمپ با فشار بالاست. فاضلاب خروجي توسط لوله هايي با قطر کم، که تحت فشار مي باشند، پمپاژ مي شود. شبکه جمع آوري فاضلاب اصلي نيز در اين روش تحت فشار مي باشد.

قطر لوله هاي تخليه در اين سيستم 25تا38 mm است. قطر لوله هاي اصلي حداقل 50 mm مي باشد. مانند سيستم STEG مشکل نشتاب در اين سيستم نيز وجود ندارد. در اين سيستم  شبکه در عمق بسيار کم گذارده مي شود و لوله ها داراي انعطاف کافي هستند، به همين دليل نياز به شيب دهي نيست.تنها مشکله مربوطه، زماني است که سطح آب زيرزميني بالاست و منطقه سنگلاخي است. اين سيستم اولين بار در سال 1968 و در آمريکا بکار برده شد.  
 

۳) Pressure Sever With Grinder Pump

اين سيستم شبيه روش دوم است ولي بجاي استفاده از پمپ ساده از پمپي استفاده مي شود که قدرت بيشتري دارد. در اين سيستم براي شبکه جمع آوري از سپتيک تانک استفاده نمي شود و بجاي آن از يک پمپ خردکننده براي خرد کردن جامدات استفاده مي شود. بنابراين مي توان از شبکه هايي با قطر کوچک استفاده کرد. مانند روش STEP  اين شبکه نيز با قطر کم و عمق کارگذاري کم استفاده مي شود ولي در اين روش به دليل عدم استفاده از پيش تصفيه مقدار جامدات معلق، چربي و روغن بيشتر خواهد بود.

4) روش خلا

در اين سيستم از شبکه اي استفاده مي گردد که تحت فشار منفي و خلا قرار دارد. در اين روش جايگزين نيز مانند حالت هاي قبلي، قطر لوله ها کم، عمق کارگذاري شبکه نيز کم و شتاب نيز وجود ندارد.

روش هاي جايگزين مورد بحث عموما براي جوامع کوچک و غير متمرکز  استفاده مي شود. از بين اين روشها تنها سيستم STEG قابل استفاده است

و.....