این خانه ها مانند خانه های قدیمی سایر شهرهای بزرگ ایران از دو بخش بیرونی و اندرونی تشکیل شده است. قسمت بیرونی برای پذیرایی از مهمانان صاحبخانه بنا می شد و به همین علت دارای زیباترین تزئینات بود. در این بخش از خانه معمولا تالار پذیرایی بسیار آراسته ای قرار داشت که باشکوه ترین قسمت بیرونی محسوب می شد. این تالار سقف بسیار بلندی داشت اما اتاق های گرداگرد آن در دو طبقه بنا می شدند. در هنگام پذیرایی اتاق های طبقه بالا به خانم ها اختصاص داشت تا ضمن شرکت در مجلس از چشم نامحرمان در امان باشند. بخش اندرونی خانه ها بسیار ساده تر اما آرام تر و محل استراحت و زندگی اهالی خانه بود. قسمت بیرونی و اندرونی طوری به هم مرتبط می شدند که در عین رفت و آمد راحت اهل خانه، فضای اندرونی از مهمانان پنهان بود. حتی از پشت بام خانه های مجاور تنها حیاط خانه قابل رویت بود. ورودی های طویل و پر پیچ و خم هم باعث می شد تا رهگذران نتوانند داخل خانه را ببینند.
اما اقلیم گرم و خشک کاشان سبب شد تا خانه ها از مشخصه های متمایز دیگری هم برخوردار باشند از جمله:
1- بهترین مصالح برای ساخت خانه خشت و گل بود و آجر تنها در نما و بنای طاق ها به کار برده میشد.
2- به دلیل اهمیت آب در منطقه کویری، حیاط خانه ها گودتر از سطح کوچه و خیابان اطراف آن بود تا آب قنات های محلی بر خانه مسلط شود. در وسط حیاط خانه حوضی وجود داشت که آب آن در ضمن این که مورد مصرف اهل خانه بود باعث سرسبزی و خنکی حیاط می شد. گودی حیاط خانه باعث می شد اتاق هایی که دور حیاط ساخته می شدند از آفتاب تند تابستان در امان باشند.
3- بنای حوضخانه در زیرزمین ساختمان است. در و پنجره های این قسمت تنها در دو ماه از سال بسته و در بقیه فصول برای جریان یافتن هوا باز گذاشته می شد. به همین دلیل حوضخانه خنکترین قسمت بنا بود و ساکنین گرمترین ساعات سال را در این مکان سپری میکردند.
4- خنکی این محل توسط بادگیرهای بلند تامین می شد که وجه تمایز شهرهای کناره کویر به حساب می آید. بادگیر از دو کانال تشکیل می شود که یکی برای هدایت هوای بیرون به داخل و دیگری برای بازگرداندن هوا به بیرون است. هوای گرم بیرون پس از تماس با حوض پایین بادگیر، خنک می شد و به نحوی نقش کولرهای امروزی با ایفا می کرد.
خانههای متمولین کاشان در قدیم بسیار بزرگ بودند و از چندین ساختمان کنار هم تشکیل میشدند و رسم بود که فرزندان خانواده حتی پس از ازدواج در کنار خانواده پدری زندگی کنند.
خانه های کاشان عمدتا به دوره قاجار بازمی گردند و تزئینات آنها شامل گچبری های نفیس، آیینه کاری های باشکوه، نقاشی های استادانه و پنجره های ارسی منقوش هستند...