فهرست مطالب 
برای شروع و اقدام کارساختمان    1
پیاده کردن نقشه    1
رُپر:    4
گودبرداری:    5
تا چه عمقی گودبرداری را ادامه می‌دهیم؟    6
1- عملیات خاکی (آماده نمودن کارگاه، تخریب ساختمان‌های موجود)    7
شیب دیواره‌های محل گود برداری (اندازه زاویه X)    8
عملیات خاکی    11
الف- عملیات خاکی به صورت دستی    11
ب- عملیات خاک با ماشین    12
معرفی ماشین آلات عملیات خاکی    13
ب- لودر :    13
پ- بولدوزر:    13
انواع زمین‌ها در عملیات خاکی (اصطلاح کارگاهی)    14
1- زمین‌های نرم یا بیلی    14
4- زمین‌های کلنگی سخت    15
طبقه بندی انواع زمین‌ها    16
1- زمین‌های هموسی    16
2- زمین‌های رسی    16
پدیده رانش زمین    17
3- زمین‌های ماسه‌ای    17
4- زمین‌های شنی    18
5- زمین‌های مخلوط یا خاک‌های مخلوط    19
6- زمین‌های سنگی    19
7- زمین‌های خاک دستی    20
اصلاح گودبرداری و اصلاح خاکبرداری    22
هدف از خاک ریزی    23
چاه کنی (چاه‌های جذبی – فاضلاب خانگی)    24
عملکرد شالوده در ساختمان    27
فنداسیون‌ها (شالوده‌ها) از نظر سیستم جنس مصالح    28
1- شالوده سنگی    28
فنداسیون‌ها (شالوده‌ها) از نظر سیستم فرم طراحی    29
عملکرد (P-D) در شالوده‌های منفرد (تکی)    30
2- شالوده مشترک    31
3- شالوده ذوزنقه‌ای    31
4- شالوده شناژدار یا کلاف بندی شده    32
انواع شالوده‌های صفحه‌ای    33
آرماتورگذاری در شالوده‌های صفحه‌ای    33
اتصال شناژ به شالوده‌های کلاف شده    36
بهترین حالت اتصال شناژ به شالوده    36
وظایف (مسئولیت) اصلی شناژ    37
الف : انواع ساختمان از لحاظ مصالح مصرفی    39
1- اجرای ساختمان برروی زمین‌های سنگی    41
2- اجرای ساختمان برروی زمین‌های ماسه‌ای    42
4- اجرای ساختمان برروی زمین‌های خاک دستی    43
5- اجرای ساختمان برروی زمین‌هایی که سطح آب‌های زیرزمینی در محل احداث    44
دیوار، انواع دیوارها    46
نوع دیوارها و روش اجرا با سیستم سنتی ایران    46
2- دیوار با مصالح شنی    48
3- دیوار با مصالح آجری    50
4- دیوار با مصالح بتنی    51
دیوارها از نظر سیستم موقعیت کاربری سازه‌ای    53
1- دیوار کرسی چینی    53
الف- اتکای ساختمان روی شالوده بیشتر شده و سازه با شالوده یکپارچه    54
پ- از ناحیه خارج کرسی چینی به قسمت نما به عنوان، نصب سنگ از اره مورد    54
روش اجرای دیوار زیرزمین و روش عایق‌کاری روی آنها    61
پله و پیدایش آن در ساختمان و سنگ‌ها    63
1- پله با مصالح آجری    64
معرفی سنگ‌های تیشه‌ای    67
معرفی سنگ‌های مرمریت    67
الف- سیستم پله توپر با مصالح کف سازی    68
2- پله با مصالح ضربی یا طاق قوسی    69
سازه اجرایی و ساخت پله (طاق ضربی)    70
4- پله با مصالح چوبی    72
6- پله با مصالح پیش ساخته    73
8- پله با مصالح ترکیبی یا مرکب    74
اجزای تشکیل دهنده پله، متعلقات پله    75
9- پیشانی پله    78
مناسب‌ترین ارتفاع پله    79
الف- فرض اول: اگر مقدار h معلوم باشد    80
هدف از طراحی و اجرای نرده در ساختمان    84
هدف از ایجاد رامپ در دو اختلاف سطح    87
رامپ ویژه معلولین    88
علل رویکرد و روی آوری به سقف چوبی    90
مصالح بکار رفته در سقف‌های چوبی از لایه بالا به لایه پایین به ترتیب شامل:    93
روش اجراء سقف‌های چوبی    94
سقط گذاری برروی تیرها (پرواز کوبی)، شفته ریزی    95
مقدمه (نکات عمومی)    96
1- کفشک سفالی (فندوله)    106
ث- بیم عرضی یا ریپ توزیعی    108
1- رعایت قطر آرماتورهای اصلی در ناحیه کششی و ناحیه فشاری پوترها، طول    113
3- فواصل و قطر آرماتورها در شبکه حرارتی روی سقف و اتصال مورد لزوم    114
4- رعایت قطر و فواصل آرماتورهای ممان منفی مطابق نقشه‌های سازه و اتصال    114
5- اجرای کمربند خاموت‌ها و فواصل منظم آنها در روی پوترها (فواصل وسط،    114
8- اجرای دقیق آرماتورهای کلاف بیم عرضی و فواصل سنجاقی‌ها (قطر    115
9- مهار و کنترل فنی قالب‌ها، جک‌های زیر سقف، شمع‌ها، اجرا چپ و راست‌ها،    115
مزایای سقف تیرچه بلوک    120
4- سقف پوسته بتنی    122
وظیفه دال‌ها    123
ت- دال تخت قارچی    125
ث- دال تخت مجوف یا سقف کاسه‌ای یا مقعر پیش ساخته    126
روش ساخت لقمه‌های بتنی در کارگاه    128
هدف از ساخت سقف‌های کاذب    129
ب- سقف کاذب آگوستیکی    132
8- سقف با شبکه سازه فضایی یا اسپیس فریم    133
مکان‌های مورد بهره‌برداری از سقف سازه فضایی    134
نقش قطعات لوله‌ای در سازه سقف شبکه فضایی    134
ابعاد بلوک‌های سقفی پلاستوفوم    136
روش اجرای سقف‌های تیرچه‌ای با بلوک‌های سقفی پلاستوفوم    137
انواع تکیه‌گاه‌ها    140
نعل درگاه‌ها از نظر سیستم جنس مصالح    140
الف- نعل درگاه فولادی    140
روش اجرای نعل درگاه فولادی    141
ب- نعل درگاه بتنی    142
1- روش اجرا به صورت درجا    144
2- روش ا جراء‌به صورت پیش ساخته    144
1- کف سازی طبقه زیر زمین و همکف    145
روش اول (کف سازی بام)    148
روش دوم (کف سازی بام)    148
روش سوم (کف سازی بام)    149
روش اجرای شیب بندی بام    149
نکات مهم قبل از اجرای عایق کاری کف سرویس بهداشتی    152
هدف از کاشی کاری    154
روش نصب و اجرای کاشی کاری    155
روش ساخت دوغاب عسلی    157
دلایل نیاز به درز انبساط در ساختمان    161
روش اجرای درز انبساط    164
مکان‌هایی که تعبیه درز انبساط، در ساختمان الزامی است عبارت است از:    164
الف- درز انبساط در کف‌های بتنی    165
ب- درز انبساط در موزائیک فرش کف    165
ت- درز انبساط در پل‌های بتنی    166
ث- درز انبساط بین فنداسیون و کف‌های بتنی    167
ج- درز انبساط در سازه‌های بتن آرمه    168
چ- درز انبساط در سازه‌های فولادی    168
نصب چهار چوب درب و پنجره    170
الف- فاصله افقی از امتداد ریسمان کار    170
ث- لوله کشی فاضلاب    174
انواع قرنیز از نظر سیستم جنس مصالح    177
ب- قرنیز سنگی    178
ث- قرنیز ورق    179
ب- قرنیز دو طرفه    180
الف- آرماتورها به بال نعل درگاه از بالا اتصال می‌یابند.    181
ب- قرنیز چوبی    182
عایق کاری‌ها در ساختمان    183
ب- عایق صوتی    185
پ- عایق رطوبتی    186
نکات مهم عایق کاری رطوبتی    187
نماسازی ساختمان    189
معیارهای طراحی یک نمای مطلوب از نقطه نظر اصول معماری    193
مقوله ترکیب در معماری نما    194
دودکش‌ها    195
مختصات و مشخصات دودکش‌ها    196
نکات اجرایی دودکش‌ها    196
پنجره‌ها از جهت فرم و شکل    200
آشنایی با سیستم جدید پنجره‌های دو جداره    206
چهار چوب‌ها از نظر فرم و محل استفاده    209
روش اجرای خط تراز روی دیوارهای داخلی فضاها    211
انواع شیشه‌های تولیدی    214
جدیدترین صنعت تولید جایگزین شیشه‌ها    214
امتیازات    216
ب- پانل‌های شفاف پلی کربنات    217
حداکثر طول پوشش و زیرسازی    219
 
برای شروع و اقدام کارساختمان
1- به شهرداری محل مراجعه می‌شود با سند زمین و یا خانه کلنگی که قرار است تخریب شود و خانه جدید ساخته شود که در سند طول و عرض شمال و جنوب ساختمان مشخص می‌باشد. شهرداری محل نسبت به طول و عرض زمین و منطقه و ساختمان مقدار بناء که حق صاحب ملک می‌باشد مثلاً صد متر بناء داده می‌شود، و اضافه بناء آن نسبت به مقدار زمین و نسبت به طول و عرض زمین و منطقه زمین در طبقات داده می‌شود که به آن تراکم گرفته می‌شود.
و به ازاء هر متر مربع نسبت به محل زمین که قیمت مخصوص خود را دارد از صاحب ملک گرفته می‌شود، و بعداً اجازه جهت اقدام و تهیه نقشه داده می‌شود و طبق قانون هر منطقه که کد و ارتفاع ساختمان نسبت به جاده و یا کوچه همان محل داده می‌شود روی نقشه به منظور پیاده نمودن قسمتهای مختلف پروژه و تعیین حدود قانونی کار و مرز عملیات قرارداد براساس نقشه‌ها اجرایی مقدار کافی نقاط نشانه و مبدأ از طرف کار فرما و دستگاه نظارت مطابق صورتجلسه به پیمانکار تحویل داده می‌شود.
مسئولیت حفظ و حراست این نقاط تا تحویل موقت بر عهده پیمانکار است.
2- پیاده کردن نقشه
پس از بازدید محل و ریشه کنی اولین قدم در ساختن یک ساختمان پیاده کردن نقشه می‌باشد.منظور از پیاده کردن نقشه یعنی انتقال نقشه‌ی ساختمان از روی کاغذ برروی زمین بابعاد اصلی (یک به یک). بطوریکه محل دقیــق پی‌ها و ستــــون‌ها و دیوار‌هــــا و 
زیرزمین‌ها و عرض پی‌‌ها روی زمین به خوبی مشخص باشد.
همزمان با ریشه کنی و بازدید محل باید قسمتهای مختلف نقشه‌ی ساختمان مخصوصاً نقشه‌ی پی کنی کاملاً مورد مطالعه قرار گرفته بطوری که در هیچ قسمت نقطه ابهامی باقی نماند. بعداً اقدام به پیاده کردن نقشه بشود. باید سعی شود حتماً در موقع پیاده کردن نقشه از نقشه‌ی پی کنی استفاده گردد.
برای پیاده کردن نقشه ساختمان‌های مهم معمولاً از دوربین‌های نقشه‌برداری استفاده می‌شود ولی برای پیاده کردن نقشه‌ی ساختمان‌های معمولی و کوچک از متر و ریسمانی بنایی که به آن ریسمان کار هم می‌گویند استفاده می‌گردد برای پیاده کردن نقشه با متر و ریسمان کار ابتدا باید محل کلی ساختمان را روی زمین مشخص نموده و بعد با کشیدن ریسمان در یکی از امتدادهای تعیین شده و ریختن گچ یکی از خطوط اصلی ساختمان تعیین شود. 
و بعد خط دیگر ساختمان را که معمولاً عمود بر خط اول می‌باشد با استفاده از خاصیت قضیه فیثاغورث (در مثلث‌های قائم الزاویه مجذور وتر مساوی است با مجموع مجذورات دو ضلع دیگر) رسم می‌کنیم. معمولاً در اصطلاح بنائی استفاده از این روش را 3 و4 و5 می‌گویند. زیرا در این طریق معمولاً اضلاح مثلاث 3 متر و 4 متر و وتر مثلث 5 متر است. و برای مکانهای کوچکتر یا بزرگتر می‌توان از مضربهای این اعداد استفاده نمود. مانند 30 و 40 و 50 سانتیمتر و یا 6 متر و 8 متر و 10 متر.
به هر حال امتداد خط AY که عمود بر امتداد خط AX می‌باشد به دست می‌آید. آنگاه 
سایر خطوط را موازی با دو خط فوق الذکر رسم می‌نمایند. ممکن است به علت قناس بودن زمین دو خط کناری نقشه بر هم عمود نباشند در این صورت یکی از خطوط میانی نقشه را که حتماً بر خط اول عمود است انتخاب و رسم کرده و آنگاه سایر خطوط ناگونیا را بوسیله پیدا کردن سرو ته خط و یا بوسیله نقطه یا بی‌گچ ریزی می‌کنیم ممکن است برای عمود کردن خطوط از گونیای بنائی استفاده نمود. در این صورت دقت کار کمتر است. در موقع پیاده کردن نقشه برای جلوگیری از جمع شدن خطاها بهتر است اندازه‌ها را همیشه از یک نقطه‌ی اصلی که آنرا مبدأ می‌نامیم حساب نموده و روی زمین منتقل نمائیم.
برای مثال اگر بخواهیم از نقطه A دو اندازه 3 متر و 4 متر را روی امتداد AX تعیین کنیم بهتر است ابتدا از نقطه A طول 3 متر را جدا نموده تا نقطه B بدست آید. آنگاه دوباره از نقطه A طول 7 متر را (مجموع دو اندازه) جدانمائیم تا نقطه C بدست آید.
برای سایر اندازه‌ها نیز همیشه باید از نقطه‌ی A اندازه بگیریم. بعد از اتمام کار پیاده کردن نقشه و قبل از اقدام به گودبرداری با پی کنی باید حتماً مجدداً اندازه‌های نقشه پیاده شده را کنترل نمائیم تا حتی المقدور از وقوع اشتباهات احتمالی جلوگیری شود. برای اینکه مطمئن شویم زوایای بدست آمده‌ی اطاقها و یا چهار ضلعی‌های حاصل از ستون‌ها قائمه می‌باشد باید دو قطر بر چهار ضلعی را اندازه بگیریم.
چنانچه مساوی بودند آن چهار ضلعی گونیا می‌باشد. به این کار اصطلاحاً چپ و راست می‌گویند. البته چنانچه در این مرحله چهار ضلعی‌ها در حدود 3 الی 4 سانتیمتر ناگونیا باشد اشکالی ندارد زیرا با توجه به اینکه پی‌ها، همیشه قدری پهن‌تر از سازه روی آن می‌باشند. بنابراین در موقع ساختن سازه اصلی می‌توان ناگونیائها را برطرف نمود. بطور کلی باید همیشه توجه داشت که پیاده کردن نقشه یکی از حساس ترین و مهم‌ترین قسمت اجراء یک طرح بوده و کوچکترین اشتباه در آن موجب خسارت‌های فراوان می‌شود.
رُپر:
با توجه به اینکه هرنقطه از ساختمان نسبت به سطح زمین دارای ارتفاع معینی می‌باشد که باید در طول مدت اجرا در هر زمان قابل کنترل باشد. برای جلوگیری از اشتباه قطعه بتنی با ابعاد دلخوان (مثلاً 40×40 با ارتفاع 20 سانتیمتر) در نقطه‌ای دورتر از محل ساختمان می‌رسازند به طوری که در موقع گود برداری و یا پی کنی به آن آسیب نرسد و در طول مدت ساختمان تمام ارتفاعات را با آن می‌سنجند.
 
گودبرداری:
بعد از پیاده کردن نقشه و کنترل آن در صورت لزوم اقدام به گودبرداری می‌نمایند. گودبرداری برای آن قسمت از ساختمان انجام می‌شود که در طبقات پایین‌تر از کف طبیعی زمین ساخته می‌شود، مانند موتورخانه‌ها و انبارها، پارکینگ‌ها و غیره.
در موقع گودبرداری چنانچه محل گودبرداری بزرگ نباشد از وسائل معمولی ماننـــد 
بیل و کلنگ و فرقون استفاده می‌گردد. برای این کار تا عمق معینی که عمل پرتاب خاک با بیل به بالا امکان پذیر است (مثلاً 2 متر) عمل گودبرداری را ادامه می‌دهند و بعداز آن پله‌ای ایجاد نموده و خاک حاصله از عمق پایین‌تر از پله را روی پله ایجاد شده ریخته و از روی پله دوباره به خارج منتقل می‌نمایند.
برای گودبرداری‌های بزرگتر استفاده از بیل و کلنگ مقرون به صرفه نبوده و بهتر است از وسایل مکانیکی مانند لودر و غیره استفاده شود. در اینگونه موارد برای خارج کردن خاک ازمحل گودبرداری و حمل آن به خارج کارگاه معمولاً از سطح شیبدار استفاده می‌گردد. بدین طریق که در ضمن گودبرداری سطح شیبداری و در کنار گودبرداری عبور کامیون و غیره ایجاد می‌گردد که بعد از اتمام کار، این قسمت وسیله کارگر برداشته می‌شود.
 
 
تا چه عمقی گودبرداری را ادامه می‌دهیم؟
ظاهراً حداکثر عمق مورد نیاز گودبرداری تا روی پی می‌باشد، بعلاوه چند سانتیمتر بیشتر برای فرش کف و عبور لوله‌ها درحدود 20 سانتیمتر که 6 سانتیمتر برای فرش کف و 14 سانتیمتر برای عبور لوله می‌باشد. باید توجه نمود چنانچه در ضمن لوله کشی دو لوله از روی هم عبور کند باید این مقدار در حدود 40 تا 45 سانتیمتر باشد که در این صورت تا زیر سطح پی‌ها ادامه بدهیم.
زیرا در این صورت اولاً برای قالب بندی پی‌ها آزادی عمل بیشتری داریم. در نتیجه 
پی‌ها تمیزتر و درست‌تر خواهد بود و در ثانی می‌توانیم خاک حاصل از چاه کنی و همچنین نخاله‌های ساختمان را در فضای ایجاد شده بین پی‌ها بریزیم که این مطلب از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه می‌باشد، زیرا معمولاً در موقع گودبرداری کار با ماشین صورت می‌گیرد در صورتیکه برای خارج نمودن نخاله‌ها و خاک حاصل از چاه فاضل آب از محیط کارگاه می‌باید از وسایل دستی استفاده نمائیم که این امر مستلزم هزینه بیشتری نسبت به کار با ماشین می‌باشد.
البته در مورد پی‌های نواری این کار عملی نیست زیرا معمولاً پی‌سازی در پی‌های نواری برای
 اصولاً قبل از اجرای عملیات خاکی محل اجرای پروژه آماده می‌گردد، این عملیات شامل:
1- تخریب ساختمان‌های موجود- آماده نمودن کارگاه
2- تسطیح محوطه (گودبرداری و زهکشی)
3- نقاط نشانه و مبدأ
4- پر نمودن چاه‌ها، قنوات و قطع اشجار
5- تاسیسات تجهیز کارگاه
1- عملیات خاکی (آماده نمودن کارگاه، تخریب ساختمان‌های موجود)
ساختمان‌های موجودو قدیمی که در محدوده‌ی عملیاتی پروژه و درمحل اجرا و استقرار بناهای جدید بوده، به منظور انجام و شروع کار، تخریب‌شان ضروری است. این مهم با نظر کارفرما طبق دستورات دستگاه نظارت اندازه‌گیری، صورت مجلس و تخریب خواهند شد. این موارد در مشخصات فنی خصوصی ذکر می‌گردد.
قبل از شروع تخریب ساختمان‌ها، مسائل ایمنی و اصول فنی در مورد قطع و کنترل انشعابات خطوط آب، برق، تلفن و... با هماهنگی سازمان‌های مسئول مراعات می‌گردد.
در صورت لزوم مصالح حاصل از تخریب، مطابق نظر دستگاه نظارت و دسته بندی و در محل‌های مورد نظر دپو می‌شوند.
به طور کلی، تخریب و حذف ساختمان‌های موجود در محل اجرای پروژه با نظر و تصویب قبلی صورت می‌پذیرد. 
ساختمان‌های مربوط به آثار باستانی، از موارد متمایز این مهم است و هیچ گونه دخل و تصرف در آنها مجاز نبوده و با کسب مجوز و زیر نظر مقامات رسمی (سازمان میراث فرهنگی) این مهم صورت می‌پذیرد.
ساختمان‌های آجری با شفته آهک می‌باشد که بدون قالب‌بندی بوده و شفته در محل پی‌های حفر شده ریخته می‌شود در این صورت ناچار هستیم در ساختمان‌هائی که با پی نواری ساخته می‌شود اگر به گودبرداری نیاز داشتیم گودبرداری را تا روی پی ادامه دهیم.
شیب دیواره‌های محل گود برداری (اندازه زاویه X)
برای جلوگیری از ریزش دیوارهای محل گودبرداری به داخل گود، معمولاً دیواره اطراف باید دارای شیب ملایم مانند شکل زیر باشد که با خط عمود زاویه آن باندازه X می‌سازد اندازه این زاویه بستگی به نوع خاک محل گودبرداری دارد. هر قدر خاک محل سست تر و ریزشی‌تر باشد اندازه زاویه X بزرگتر خواهد شد و 2 طرف زمین که ساختمان قدیمی می‌باشند توسط مهارهای چوبی به طور ردیفی و موازی، هر چندمتر فاصله از هم یک مهار به 2 طرف ساختمان توسط گچ زده می‌شود جهت جلوگیـــــری از 
تخریب در چند ردیف و فاصله‌های 2 متر، 2 متر از همدیگر و در ارتفاع‌های 3 متر، 3 متر
جای بیس پلیت‌ها و نشیمن‌گاه‌های ستون‌ها طبق نقشه پیاده ومشخص می‌شود.
 
توجه به این مطلب ضروری می‌باشد که چون فاصله بین دیوار محل گودبرداری و دیوار ساختمان، یعنی پیپین فاصله که بوسیله زاویه X ایجاد می‌شود، می‌باید با مصالح ساختمانی مانند شفته و یا بتن مگر و غیره پر شود که این خود مستلزم هزینه می‌باشد. بنابراین هر قدر این زاویه کوچکتر باشد از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است.
 
عملیات خاکی
به طور کلی، عملیات خاکی به دو طریق صورت می‌گیرد:
الف- عملیات خاکی به صورت دستی
ب- عملیات خاکی با ماشین
الف- عملیات خاکی به صورت دستی
در عملیات خاکی، خاکبرداری برروی زیر زمین و خاکریزی و مسطح نمودن جزو کارهای مهم خاکی محسوب می‌شود.
پر نمودن یا خاکریزی شامل: پر نمودن پشت دیوارها، فنداسیون‌ها، از مــوارد مـــهم 
عملیات خاکی می‌باشد.
عملیات خاکی مشتل است بر:
الف- تمیز نمودن بستر و حریم منطقه موردنظر از درختان و ریشه گیاهان
ب- برداشت خاک‌های نباتی و نامرغوب
پ- خاکبرداری، گودبرداری، خاکریزی
ت- کوبیدن خاک
خاکبرداری، در زیر زمین به وسیله بیل مکانیکی یا لودر انجام می‌گیرد. به منظور خاکبرداری، در سطح وسیع و حجم زیاد استفاده از کارگر مقرون به صرفه نمی‌باشد،‌در خاکبرداری به وسیله کارگر، یک کارگر می‌تواند در زمین‌های دج در زمان 5 ساعت یک متر مکعب خاک را کنده و تا فاصله 15 متر به وسیله فرغون حمل نماید.
در پی کنی به وسیله کارگر به ندرت اتفاق می‌افتد که بیشتر از 120 سانتیمتر عمق به وسیله کارگر انجام شود. معمولاً قیمت خاکبرداری و خاکریزی را، به وسیله متر مکعب تعیین می‌نمایند. یک کارگر در هر 2 ساعت،‌می‌تواند یک پی به عرض 60 سانتیمتر، عمق 120سانتیمتر و به طول 100سانتیمتر را خاکبرداری نماید.
در شرایطی که، خاکبرداری و پی‌کنی محدود و عمیق نباشد با استفاده از نیروی کارگر عمل حمل با فرغون صورت می‌گیرد.
ب- عملیات خاک با ماشین
در شرایطی که، وسعت کار زیاد بوده و یا عمق کار بیش از حد معمول باشد و به طور 
کلی حجم عملیات خاکی خیلی زیاد باشد از آنجا که زمان زیادی را به خود اختصاص می‌دهد، به منظور بالا بردن راندمان و بازده، از ماشین آلات مخصوص عملیات خاکی استفاده می‌شود.
 
معرفی ماشین آلات عملیات خاکی
الف- بیل مکانیکی:
در عملیات خاکی، به منظور کندن کانال‌های طولانی از بیل مکانیکی استفاده می‌شود.
قدرت بیل مکانیکی و عمق خاکبرداری به قدرت موتور و ماشین آلات مربوط بستگی دارد. استفاده از نوع بیل، از جهت فرم و شکل بنابر جنس لایه‌های خاکی، می‌تواند متغیر باشد. در واقع بیل مکانیکی جنبه کندن و بارگیری را توآما بر عهده دارد.
ب- لودر :
محدوده عملیات لودر، بیشتر به منظور بارگیری کامیون و یا حداکثر جابجا نمودن محدود مصالح ساختمانی از جمله: خاک را برعهده دارد.
در واقع از لودر به منظور دپو نمودن مصالح و یا بارگیری استفاده می‌شود.
پ- بولدوزر:
بولدوزر ماشین سنگینی است که، با داشتن چرخ‌های زنجیری و پهن، سطح اتکاء نسبتاً وسیعی را برای خود ایجاد می‌نماید، که در واقع نوعی پنجه افکنی در سنگلاخ‌های با توجه به وزن سنگین و قدرت بالای موتور و داشتن تیغه فولادی عریض و ریپرهای متفاوت در قسمت عقب قدرت نفوذ در سنگلاخ، کندن‌ع هل دادن و یا هدایت آنها و دپو نمودن را دارا می‌باشد.
کاربرد این ماشین بیشتر، در عملیات راهسازی و در زمین‌های سخت و سنگی می‌باشد.
در مجموع در عملیات ساختمانی کمتر کاربرد دارد. در زمین‌هایی که از نوع سنگلاخی هستند، چون لودر و بیل مکانیکی قادر به کندن این نوع زمین‌ها نیستند، لذا، برای تخریب و شکافتن سنگ‌ها، از کمپرسور، که با هوای متراکم به صورت ضربه‌ای درانواع مته‌ها نیر وارد می‌نماید، استفاده می‌گردد.
در شرایط سخت، با توجه به جنس سنگ که امکان کندن با بولدوزر مقدور نیست، می‌توان با استفاده از کمپرسور نسبت به ایجاد سوراخ در دل سنگ اقدام نمود آنگاه، با تعبیه مواد منفجره در داخل سوراخ، نسبت به انهدام و تخریب سنگ اقدام شده تا باماشین آلات مخصوص بارگیری و عمل حمل صورت گیرد.
انواع زمین‌ها در عملیات خاکی (اصطلاح کارگاهی)
1- زمین‌های نرم یا بیلی
زمین‌هایی هستند که به آسانی بتوان، با بیل خاک را برداشت و به کنار ریخت. از قبیل: زمین‌ها یخاکی دستی یا زمین‌های ماسه‌ای نرم.
2- زمین‌های نرم یا پابیلی
در این زمین‌ها خاک به کمک بیل و فشار پا برداشته می‌شوند. از قبیل: زمیــــن‌های 
زراعتی.
3- زمین‌های کلنگی نرم
این زمین‌ها با کلنگ به راحتی برداشته شده و کنده می‌شوند از قبیل: زمین‌های معمولی.
4- زمین‌های کلنگی سخت
این زمین‌ها با کلنگ به سختی کنده می‌شوند. از قبیل: زمین‌های اطراف تهران که مخلوطی است از: شن، ماسه و رس.
مقاومت این زمین‌ها حدود kg/cm2 4 بوده و به زمین‌های دج معروف می‌باشند.
5- زمین‌های خیلی سخت یا سنگی
به منظور کندن این زمین‌ها، از مواد منفجره و وسایل مکانیکی کمک گرفته می‌شود.
با توجه به انواع زمین‌های ذکر شده که عملیات خاکی در آنها انجام می‌گیرد، باید زمین‌های با تلاقی و غیره را به موارد فوق اضافه نمود...